Mreža žena za prirodu i životnu sredinu okupila je svoje članice na Zlataru od 12. do 14. jula 2024. godine kako bi u okviru radionice “Prirodi budžet, a ne buket” razmenile znanja o finansiranju zaštite prirode i rodnom budžetiranju. Radionici je prisustvovalo 21 aktivistkinja i predstavnica uduženja i inicijativa.
To je bila prilika da se članice mreže upoznaju sa radom lokalnih aktivistkinja. Srdačan doček priredile su saborkinje iz udruženja Studenac Nova Varoš koje su na samom početku događaja inspirisale sve okupljene misijom svoje organizacije: “Želimo zajednicu koja liči na svoju životnu sredinu”. Bile su prisutne i dve gošće iz lokalne zajednice, koje žive i rade unutar rezervata. One su podelile iskustvo sa specifičnim izazovima njihove sredine.
Nakon međusobnog predstavljanja i umrežavanja, skupu se obratila Elza Bajrović, knjigovodkinja iz Specijalnog rezervata prirode “Uvac” koja je govorila o izvorima finansiranja i načinu rada rezervata, kao i o prirodnim lepotama i potencijalima Zlatara. Izlaganje je završeno diskusijom o načinima rada i finansiranja zaštićenih područja u Srbiji što je bio odličan uvod za drugi dan radionice.
Drugi dan počeo je izletom u Specijalni rezervat prirode Uvac. Članice Mreže su uživale u vožnji katamaranom po krivudavim meandrima Uvačkog jezera. Jedna od nezaobilaznih stanica tokom ove ture je obilazak Ledene pećine, u kojoj je konstantna temperatura tokom čitave godine 8℃. Pećina je uređena tako da je zadržala prirodni ambijent, budući da nije osvetljena, već se kroz nju može kretati samo uz pomoć ručnih i čeonih lampi, uz obavezno prisustvo čuvara rezervata. Dok su članice Mreže žena krstarile po vodi, iznad njih su krstarili beloglavi supovi, po kojima je klisura Uvačkog jezera poznata.
Radni dan nastavljen je predavanjem Žakline Živković “Obnova prirode – regulativa Evropske Unije”. Diskutovalo se o činjenici da dok živimo šesti ciklus izumiranja vrsta na planeti, zaštita prirode postala je politička tema. Živković je naglasila da se nada da će nakon radionice biti jasnije šta se finansira u oblasti zaštite prirode, i da će nakon toga moći da se definiše šta žene žele i šta bi bio zagovarački cilj Mreže žena na temu rodnog budžetiranja..
U okviru predavanja “Finansiranje zaštićenih područja u Republici Srbiji” koje su pripremili Dejan Maksimović iz UG Stanište i Dragana Arsić iz Udruženja za zaštitu šuma, predstavljeni su rezultati trogodišnjeg istraživanja o budžetskom modelu finansiranja zaštite prirode koji podrazumeva strukturu upravljača zaštićenih područja po sektorima, izvore finansiranja, troškove aktivnosti zaštite prirode i ukupna finansijska sredstva po kategoriji upravljača.
Predavači su istakli da je zaštita prirode najzanemarenija oblast zaštite životne sredine, i da se najmanje budžeta odvaja na aktivne mere zaštite. Prisutne je iznenadila činjenica da se Srbija nalazi na 39. mestu od ukupno 40, kao evropska država sa najmanjim postotkom državne teritorije pod zaštitom prirode. Taj postotak iznosi malo više od 8,3%, dok je u državama Evropske Unije, oko 25%. Cilj da prema prostornom planu republike Srbije, 2020. godine 12% površine bude zaštićeno nije ostvaren. Oko 45 većih područja prirode u ovom trenutku čeka proglašenje zaštite. To bi povećalo teritorije pod zaštitom prirode na preko 10%. Jedan od velikih problema je što je prosečna dužina postupka zaštite prirode u Srbiji 5,5 godina, od dostavljanja studije zaštite organu koji donosi odluku o zaštitti, do njenog donošenja. Više od 9 godina je trajenje postupka zaštite kada se računaju prethodne radnje (valorizacija vrednosti i izrada studije zaštite). Ekološki centar Stanište je zbog nepostojanja nacionalnog registra zaštićenih područja, rešila da ga sama izradi i njega možete naći na sledećem linku: https://staniste.org.rs/registar-zasticenih-podrucja-prirode/
Treći dan seminara bio je posvećen radu u manjim grupama i traženje odgovora na pitanja: Kakav budžet žene žele u zaštiti prirode? Tragajući za rodnom perspektivom budžeta za zaštitu prirode i životne sredine učesnice su mapirale potrebe, probleme i želje za uključivanje žena u oblast zaštite prirode i rodno budžetiranje u zaštiti prirode. Neke od ideja za budući rad na rodnom budžetiranju bile su: povećati finansije institucijama koje vrše monitoring, podstanje građanske nauke i pokretanje istraživačkih kampova za žene. Dati su predlozi za udruživanje u ženske zadruge, podsticanje ženskog preduzetništva, i povećanje broja žena koje rade u zaštićenim područjima. Istaknuta je potreba za povećanjem sredstava za projekte koji se odnose na unapređenje infrastrukture u zaštićenim područjima, čime bi se uredile površine prilagođene ženama sa decom.
Učesnice skupa su zaključile da bi prilikom planiranja budžeta trebalo uključiti i žensku perspektivu, posebno žena iz manjih sredina. Dogovoreno je da je ovo tema kojom će se baviti i na budućim sastancima, kako bi mogle da razviju modele zagovaranja za rodno odgovorno finansiranje zaštite prirode.
Aktivnosti su deo projekta „UdruŽene” podržanog kroz EKO-SISTEM program podrška reformama u životnoj sredini, koji sprovode Mladi istraživači Srbije (MIS), a podržava Švedske.