Primedbe na GUP 2041

Danas smo zajedno sa prijateljima iz Bela Čaplja predali primedbe sugestije i druge informacije koje mogu biti od značaja za rani javni uvid u Generalni urbanistički plan Beograda 2041. U nastavku možete pročitati naše primedbe, sugestije i komentare.

1. Zastareli popisni podaci

Poslednji popis u Srbiji je rađen 2011. godine. Zbog pandemije popis je odložen prošle godine i biće sproveden u oktobru 2022. godine. GUP 2041 zbog toga nije urađen sa najnovim ulaznim podacima, već se koriste stari podaci i projekcije na osnovu tih rezultata. Smatramo da se Beograd za ovih 11 godina značajno izmenio i da koliko god te projekcije bile dobre, to nije dovoljno za plan koji će odrediti narednih 20 godina razvoja Beograda. Zbog toga, predlažemo da se izrada GUP-a odloži dok se ne dobiju podaci iz novog popisa, što će omogućiti da imamo najnovije ulazne podatke i samim tim bolje planiranje GUP-a koje će proisteći iz znatno bolje utemeljenih projekcija zasnovanim na podacima dobijenim novim popisom stanovništva. U suprotnom nam preti da na živote ljudi utiču odluke donete na osnovu podata koji su strari tri decenije. (2011-2041)

2. Bujice usled velikih naglih padavina i poroznost tla 

Klimatske promene su izvesne i već nas pogađaju, predviđeni su periodi velikih vrućina i suša i kratki periodi intenzivnih padavina, koje možemo i da predvidimo kao poplave. Izgradnja nove kanalizacione mreže i povećanje kapaciteta postojeće, ne prati stepen širenja grada, te postojeći sistem dovodi preko granica izdržljivosti i funkcionisanja. Uzrok tome su, sa jedne strane nelegalna gradnja i nelegalni priključci na kanalizaciju, ali i s druge planska urbanizacija kojom se tlo zastire, a smanjuje zelena otvorena površina, što čini da je nemoguće oticanje vode na tim lokacijama. Stoga je nužno očuvati i proširiti zelene slobodne površine naročito u centralnim gradskim opštinama uz značajno ograničenje novogradnje u njima odn. smanjenje koeficijenta zauzetosti. Sistem otvorenih površina grada morao bi da se održi u funkcionalnom stanju uz istovremeno obezbeđivanje opštekorisnih funkcija javnog gradskog zelenila, te umanjivanja štetnih efekata fenomena grada kao toplotnog ostrva, povećanje energetske efikasnosti i pozitivnog uticaja na zdravlje stanovništva Beograda.

3. Pošumljavaje grada

Pošumljavanjem treba obezbediti funkcionalno i fizičko jedinstvo svih zelenih površina u gradu.

U planskom periodu treba zapravo težiti ostvarivanju ciljeva projekta/plana Zelena regulativa Beograda što bi za cilj imalo podizanje kvaliteta vazduha i uticaj na klimatske promene, zaštitu prirode, biodiverziteta i šuma, zaštitu zemlјišta, zaštitu voda, smanjenje buke. Pošumlјavanjem će se obezbediti: smanjenje zagađenosti vazduha, smanjenje nivoa buke, efikasna zaštita izvorišta vodosnabdevanja, zaštita polјoprivrednog i šumskog zemlјišta, suzbijanje erozije zemlјišta, pobolјšanje klime, uklјučujući mikroklimu, smanjenje emisije štetnih gasova, zaštita ugroženih staništa i njihovo proširenje. Pod pošumljavanjem treba podrazumevati i uspostavljanje poljezaštitnih, vetrozaštitnih pojaseva.

4. Plavo – zeleni koridori

Neophodna je najhitnija revitalizacije i sanacija slivova tokova drugog reda i njihovo umrežavanje sa postojećim i budućim šumskim i vodenim površinama radi zaustavlјanja dalјe degradacije prostornih i ekosistemskih funkcija i usklađivanja politike zaštite prirodnih vrednosti sa kompleksnim razvojem grada u celini. Uvrštavanjem ovog cilja u plan dobija se osnov za izdvajanje, zaštitu i uređenje i funkcionalno povezivanje „plavo-zelenih koridora” što daje mogućnost formiranja prostornih celina kojima će se ostvariti nove sportsko – rekreativne funkcije kao što su nove alternativne zone, šetališta, biciklističke i trim staza i igrališta, a ublažiće se efekat toplotnog ostrva, obezbediće se očuvanje biodiverziteta kroz mogućnost obnavlјanja autohtone flore i faune. Na taj način očuvaće se prirodni lokaliteti u vizuelnom i psihološkom smislu sa svim benefitima za javno zdravlje.

5. Primena adaptivnih mera u prilagođavanju klimatskim promenama na području grada Beograda

U daljem urbanom razvoju grada, mere za prilagođavanje klimatskim promenama, moraju zauzeti primarno mesto u planskim dokumentima, a ogledale bi se, pre svega, osim u uspostavljanu plavo – zelenih koridora i pošumljavanju, u smanjivanju koeficijenta zazetosti građevinskih parcela, planiranju i realizaciji zelenih pojaseva duž svih saobraćajnica koje se budu gradile, a prilikom rekonstrukcije i sl. radova na ulicama u gradskim opštinama koje imaju malo zelenia, težiti projektantsim rešenjima koje bi na uštrb saobraćajne površine predviđene za saobraćaj motornih vozila obezbedila prostor za urbano zelenilo, alternativne video prevoza, ali primarno podstakle pešački saobraćaj. Na ovaj način se ujedno poboljšavaju parametri životne sredine, mikroklima, umanjuju efekti toplotnog ostrva i smanjuje zagađenje. Na pomenuti način se vrši i promena hijerarhije između vidova saobraćaja, favorizovanjem ekoloških vidova.

6. Optimalno iskorišćenje železničke infrastrukture grada

Veći udeo ovog vida transporta u gradsko – prigradskom i dalјinskom transportu putnika i roba treba obezbeđivati kroz planiranje komercijalnih, radnih i poslovnih zona, kao i mešovitih zona duž infrastrukturnog koridora železnice, a prvenstveno u neposrednoj blizini železničkih stanica i obezbeđivanje većih parkinga na perifernim stanicama Bg voza kako bi se destimuslisalo korišćenje motornih vozila u gradu i u saobraćajnim tokovima kroz grad. Neophodno je izvršiti usaglašavanje ovog sa ostalim vidovima gradskog prevoza kako ne bi bili međusobna konkurencija, već da ostvare sinergijski efekat.

7. Povećanje broja područja proglašenih za zaštićena prirodna dobra

U narednom planskom periodu je neophodno povećanje broja područja koja su formalno pravno proglašena za zaštićena prirodna dobra i koja se nalaze pod efektivnom zaštitom pri čemu podnosilac ima, pre svega, u vidu oblasti Reve odnosno Ovčanske ade. Proglašenje vlažnih priobalnih staništa poput Reve, Beljarice i dr. je u svemu u saglasnosti sa strategijama i planovima višeg reda – kako sa PPRS, tako i sa regionalnim prostornim planom koji posebno naglašava potrebu očuvanja izuzetnih prirodnih vrednosti priobalnih predela Save i Dunava. S tim u vezi želimo da istaknemo da navedena oblast predstavlјa „vlažno stanište“, da je bara Reva ocenjena kao visoko vrednovan prirodi blizak biotop. Vlažna staništa pored mnoštva prednosti i ekoloških usluga koje nam pružaju, takođe, imaju sposobnost potapanja ugnjen – dioksida i čime smanjuju uticaj na klimatske promene i efekat staklene bašte i stanište su brojnih strogo zaštićenih vrsta, među kojima i orla belorepana zbog čega je i Zavod za zaštitu prirode Srbije pokrenuo postupak valorizacije ovog predela radi njegeove eventualne zaštite.

8. Nedopustivo stavljanje Velikog ratnog ostrva u funkciju razvoja turizma i vodosnabdevanja

Veliko ratno ostrvo predstavlja jedinstven ekosistem u centru Beograda kao zaštićeno prirodno dobro i stanište velikog broja zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta. Ovo znači da je svako prisustvo ljudske delatnosti na njemu ometanje staništa tih vrsta i ugrožavanje njihovog opstanka, u gradu, nacionalno, a i šire. Upravo zato je ono i trenutno pokriveno sa tri zone zaštite, i bez komercijalnih sadržaja koji bi masovno privlačili ljude. Osim toga, geološki sastav tla na VRO je takav da ne omogućava obezbeđivanje dovoljnih količina kvalitetne vode za vodosnabdevanje, te u tom smislu ne može ni približno da predstavlja alternativu Makiškom polju.

9. Očuvanje Makiškog i Surčinskog polja sa izgradnjom postrojenja za veštačku infiltraciju vode radi povećanja njihove izdašnosti

Neophodna je druga lokacija za depo i Nacionalni stadion koja neće ugrožavati izvorišta pijaće vode. Predloženo rešenje bi osiguralo znatno nižu proizvodnu cenu vode koja je trenutno na granici isplativosti, jer bi se za vodosnabdevanje koristila visokokvalitetna bunarska voda, pa bi troškovi tretmana bili znatno niži od onih koje iziskuje upotreba rečne vode što u perspektivi otvara mogućnost da BVK tako ušteđena sredstva iskoristi za proširivanje kanalizacione mreže i sanaciju i likvidaciju nesanitarnih septičkih jama. A s druge strane, Beograd će imati osigurano stabilno vodosnabdevaje kvlitetnom vodom.

10. Razvoj banjskog turizma

Značajan resurs Beograda predstavlјaju geotermalni resursi u Grockoj, Koraćici kod Mladenovca, Obrenovacu, Slanačkom klјuču i Ovči. Značajan resurs Beograda su i nalazišta niskomineralnih i mineralnh voda bogatih sumporom, natrijumom, kalcijumom i magnezijumom, kojih na teritoriji grada ima u Višnjičkoj Banji, Rudovcima, Kruševici i Čibutkovcima. S obzirom na odličnu saobraćajnu povezanost, veliki broj stanovnika samog grada koji bi bili potencijalni korisnici usluga banjskog i lečilišnog, druge kulturne, istorijske i prirodne vrednosti i znamenitosti, pažljivo i održivo iskorišćavanje ovih prirodnih dobara bi upotpunilo turističku ponudu grada.

11. Očuvanje dunavske obale Dorćol-Kalemegdan

Obala i javni prostor kod sportskog centra Milan Gale Muškatirović, već trpi prevelike pritiske urbanizacije, planom se proširuje područje na nejasne kreativne i intelektualne industrije. Ovo posebno zabrinjava jer se u praksi traži svaki izgovor za zauzimanje i privatizaciju obala i zelenih površina Beograda. Ovo područje hitno mora prestati sa izgradnjom i unaprediti se u funkcionalnu javnu (ne privatnu) površinu.